8. Sınıf Fiziksel ve Kimyasal Değişimler Konu Anlatımı

Giriş: Fiziksel ve Kimyasal Değişim Nedir?

Günlük hayatımızda birçok değişimle karşı karşıya kalırız. Örneğin, suyun buharlaşması veya ekmeğin küflenmesi gibi olaylar. Bu değişimler, maddenin yapısında meydana gelen farklı türden değişimleri gösterir. Bu konuyu öğrenmek, çevremizdeki olayları daha iyi anlamamıza ve maddenin nasıl davrandığını keşfetmemize yardımcı olur. Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları bilmek, bilimsel düşünme yeteneğimizi geliştirmek için önemlidir. Bu konu öğrenildiğinde, çevremizdeki olayların fiziksel mi yoksa kimyasal mı olduğunu kolayca ayırt edebiliriz. Konuyu kavradıktan sonra çevrenizde gözlemler yaparak öğrendiklerinizi pekiştirmeniz dileğiyle…

Haydi başlayalım 🚀

Fiziksel ve Kimyasal Değişim Kavramları

1. Fiziksel Değişim Nedir?

• Fiziksel değişim, bir maddenin sadece dış görünüşünde, hâlinde veya şekil gibi fiziksel özelliklerinde meydana gelen değişimdir.
• Fiziksel değişim sırasında maddenin kimyasal yapısı yani kimliği değişmez. Sadece tanecikler arasındaki boşluk artar ya da azalır.
• Yeni bir madde oluşmaz madde yine aynı maddedir fakat görünümünde değişiklik olmuştur.
• Bazı fiziksel değişimlerde madde tekrar eski haline geri dönebilir (tersine çevrilebilir).

Örnekler: Su buharının yoğunlaşması, buzun erimesi, kağıdın yırtılması.

Fiziksel Değişim Görülen Olaylar

Kırılma olayı: Bir cam şişenin kırılması, parçalanması fiziksel bir değişimdir çünkü cam hâlâ aynı kimyasal yapıdadır.

Çözünme olayı: Tuzun suda çözünmesi, tuz ve su kimyasal yapısını korur, sadece fiziksel bir karışım oluşur.

Hal değişimleri: Buzun erimesi, suyun buharlaşması

Ufalanma olayı: Kaşar peynirin rendelenmesi, buğdayın öğütülmesi

Yırtılma olayı: Kağıdın yırtılması

Karışım oluşumu: Kum ve talaşın karışımı

Genleşme ve büzülme olayı: Demir bilyenin genleşmesi ve büzülmesi

Fiziksel sindirim: Besinlerin ağızda dişler yardımıyla parçalanması, yağların safra sıvısı ile yağ damlacıklarına dönüşümü, midedeki peristaltik hareketler fiziksel sindirime örnektir.

NOT:

• Karışımlar iki ya da daha fazla maddenin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmezler. Bu olay fiziksel olarak meydana geldiği için fiziksel yollarla da ayrılırlar.
  Örnek:
  Şeker ve su karışımıyla şekerli su oluşur. Şekerli suyu buharlaştırsak tekrar şeker elde edilebilir.

2. Kimyasal Değişim Nedir?

• Kimyasal değişim, bir maddenin kimyasal yapısının, iç yapısının değişerek yeni özellikte bir madde oluşturduğu değişimdir.
• Bu değişim sırasında maddenin kimliği değişir ve geri dönüşümü genellikle zordur.
• Kimyasal değişim esnasında renk değişimi, gaz çıkışı, ısı veya ışık yayılması gibi belirtiler gözlenir.
  • Örnekler: Demirin paslanması, kağıdın yanması, meyvelerin çürümesi.
• Kimyasal değişimle birlikte fiziksel değişimde gözlemlenir. Örneğin; Kağıt yandığında kağıt artık kağıt özelliği göstermez. Yeni bir madde yani kül meydana gelir. Sonuç olarak kağıt ve oluşan külün de fiziksel özellikleri farklıdır.

Kimyasal Değişim Görülen Olaylar

Kimyasal tepkimeler: Asit-baz tepkimeleri, ayrışma tepkimesi, sentez tepkimeleri, yanma tepkimeleri

Yanma olayı: Kömürün yanması, kumaşın yanması, mumun yanması (Mumun eritilmesi fiziksel bir değişimken, yanması kimyasal bir değişimdir çünkü karbondioksit ve su buharı gibi yeni maddeler oluşur.)

Paslanma olayı: Çivinin paslanması, gümüşün kararması

Pişirme olayı: Yemeğin pişirilmesi

Kızartma olayı: Patatesin kızartılması

Mayalanma olayı: Hamurun mayalanması, sütün mayalanması (yoğurt yapımı)

Kokuşma olayı: Uzun zamandır dışarıda bekleyen etin kokuşması

Küflenme olayı: Ekmeğin küflenmesi

Çürüme olayı: Portakalın çürümesi, mandalinanın çürümesi

Solunum olayı

Fotosentez olayı

Kimyasal sindirim: Besinlerin tükürük sıvısı, mide öz suyu ve pankreas öz suyu içerisinde bulunan enzimlerle sindirilmesi bu olaya örnektir.

Fiziksel ve Kimyasal Değişimler Arasındaki Farklar

Fiziksel ve Kimyasal Değişim Nasıl Çalışır?

Fiziksel Değişimin İşleyişi

Bir madde fiziksel değişime uğradığında, atomlarının düzenlenmesi veya aralarındaki bağlar değişmez. Sadece fiziksel özellikleri (şekil, boyut, hâl) değişir.

Örnek:

• Buzun erimesi: Katı hâlde bulunan su molekülleri, eridiğinde sıvı hâle geçer. Bu süreçte suyun kimyasal yapısı (H₂O) değişmez. (Katı tanecikleri birbirine çok yakın şekilde dururken, sıvı tanecikleri aralıklı şekilde durmaktadır.)

Kimyasal Değişimin İşleyişi

Kimyasal değişim sırasında atomlar yeniden düzenlenir ve yeni kimyasal bağlar oluşur. Bu süreç, eski bağların kırılması ve yeni bağların oluşmasıyla gerçekleşir.

Örnek:

• Demirin paslanması: Demir, havadaki oksijen ve su buharıyla tepkimeye girerek demir oksit (pas) oluşturur.

Fiziksel ve Kimyasal Değişimlere Günlük Hayattan Örnekler

1. Fiziksel Değişimler:

• Buzun eriyerek suya dönüşmesi.
• Çikolatanın sıcakta erimesi.
• Bir kağıdın katlanması veya kesilmesi.
• Su buharının yoğunlaşması
• Tuzun suda çözünmesi
• Bir metalin ısıtılarak eritilmesi
• Odunun talaş hâline getirilmesi
• Balonun şişirilmesi
• Bir elmanın dilimlenmesi
• Çikolatanın erimesi

2. Kimyasal Değişimler:

• Bir odunun yanarak kül olması.
• Demirin paslanması: Demir, oksijen ve su ile tepkimeye girerek pas (demir oksit) oluşturur.
• Yumurtanın pişirilmesi: Isı, yumurtanın protein yapısını değiştirir ve geri dönüşü olmayan bir değişim meydana gelir.
• Ekmeğin küflenmesi: Ekmeğin üzerinde oluşan küf, yeni maddeler oluşturarak kimyasal bir değişime neden olur.
• Odunun yanması: Yanma sırasında karbondioksit, su buharı ve kül oluşur; bu tamamen kimyasal bir değişimdir.
• Meyvelerin çürümesi: Meyvelerin kimyasal yapısı bozularak yeni maddeler (örneğin, kötü koku yayan gazlar) oluşur.
• Sütün ekşimesi: Sütün içinde bulunan bakteriler, sütü ekşiterek laktik asit oluşturur.
• Mumun yanması: Mumun eritilmesi fiziksel bir değişimdir, ancak yanması sırasında karbondioksit ve su buharı gibi yeni maddeler oluşur.
• Kibritin yanması: Kibrit başındaki kimyasallar, sürtünme ile tepkimeye girerek ısı ve ışık üretir.
• Pil kullanımı: Pilin içindeki kimyasallar, elektrik enerjisi üretirken kimyasal bir değişim geçirir.
• Hamurun mayalanması: Mayanın hamurda oluşturduğu kimyasal tepkimeler sonucu karbondioksit gazı ve alkol oluşur.

FİZİKSEL ve KİMYASAL DEĞİŞİMLER KONU SONU SORULARI

1. Aşağıdaki olaylardan hangisi fiziksel bir değişim örneğidir?

A) Demirin paslanması
B) Mumun yanması
C) Suyun buharlaşması
D) Sütün ekşimesi

2. Bir öğrenci, aşağıdaki olayları gözlemlemiştir:

• Şekerin suda çözünmesi
• Odunun yanması
• Elmanın dilimlenmesi
• Yumurtanın pişmesi

Bu olaylardan kimyasal değişim olanlar hangileridir?

A) Odunun yanması ve yumurtanın pişmesi
B) Şekerin suda çözünmesi ve elmanın dilimlenmesi
C) Yumurtanın pişmesi ve elmanın dilimlenmesi
D) Odunun yanması ve şekerin suda çözünmesi

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları doğru açıklar?

A) Fiziksel değişimlerde yeni bir madde oluşmaz, kimyasal değişimlerde yeni maddeler oluşur.
B) Fiziksel değişimlerde enerji açığa çıkar, kimyasal değişimlerde enerji harcanmaz.
C) Fiziksel değişimler geri dönüşümsüzdür, kimyasal değişimler her zaman geri dönüştürülebilir.
D) Kimyasal değişimler sadece sıvı maddelerde gerçekleşir, fiziksel değişimler ise her hâlde olabilir.

4. Bir öğrenci, aşağıdaki deneyleri yapmıştır:

• Bir cam şişeyi kırmıştır.
• Bir parça mumu eritmiştir.
• Bir kağıdı yakmıştır.
• Bir buz parçasını suya dönüştürmüştür.

Bu deneylerden hangileri fiziksel değişim örneğidir?

A) Cam şişeyi kırmak ve mumu eritmek
B) Kağıdı yakmak ve buz parçasını suya dönüştürmek
C) Mumu eritmek ve kağıdı yakmak
D) Cam şişeyi kırmak ve kağıdı yakmak

5. Bir öğrenci yemek yaparken şu olayları gözlemlemiştir:

• Domatesi doğramak
• Yağı ısıtmak
• Sebzelerin çürümesi
• Yemeğin pişmesi

Yukarıdaki olaylarla ilgili hangi yorum doğrudur?

A) Domatesi doğramak fiziksel, sebzelerin çürümesi kimyasal bir değişimdir.
B) Yağı ısıtmak kimyasal, yemeğin pişmesi fiziksel bir değişimdir.
C) Yemeğin pişmesi ve domatesi doğramak kimyasal bir değişimdir.
D) Sebzelerin çürümesi fiziksel, yağı ısıtmak kimyasal bir değişimdir.

Konumuzu burada sonlandırıyoruz çalışkan arılar şimdi herkes fiziksel ve kimyasal değişime birer örnek versin. Yorumlarda buluşalım. Çalışkan arılarım mottomuz bol bol tekrar ve bol bol soru çözmek. Herkese başarılar…